مقـدمـــه:

علم (متره و برآورد ) يكي از اساسي ترين اركـان ساخت و ساز يا به گفته ديگر قلب هر پروژه است .كم توجهي به امر متره و برآورد ساختار اجرايي طرحهاي عمـراني را تهديد ميكند و شريانهاي حياتي آن را به خطر مياندازد .

كمبود نيروي انساني متخصص در اين بخش تضييع حقوق پيمـانكاران و كارفرمايان‌را بدنبال دارد.بي نظمي اقتصادي در اجراي پروژه ها به طولاني شدن زمان ساخت آنها ميانجامـد و صدمات جدي به امكانات و داراييهاي ملي تحميل ميكند . بايد با بينش علمي به متره و برآورد نگريست و اين دانش را بعنوان رشته اي مستقل بشمار آورد .

علم متره و برآورد در پروژه هاي كوچك مانند يك اتاق تا تاسيسات عظيم صنعتي و سدسازي و آسمان خراشها در سيستم اجرايي كارفرما و مشاور و پيمانكار مورد استفاده قرار ميگيرد .

متره :متره علم سنجش يا اندازه گيري است . اين علم همه جوانب كارها را در بر ميگيرد . انسان در زندگي خود قبل از اقدام به عمل آن را ميسنجد به عبارتي آن را متره مي‌نمايد .

يكي از مهمترين رشته ها و علـومي كه متـره نقش اسـاسي در آن دارد رشته عمـران است . در ساخت و ساز متـره و برآورد علم محاسبه (طول –سطح – حجم و اوزان ) در ارزشيابي سنجش كيفيت وكشف فاكتورهاي هزينه ساز در پروژه هاي عمـراني است . در اجـراي پروژه يكي از موضوعات مهم تعيين قيمت و تخمين مصالح مصرفي ميباشد كه علم متره پاسخگوي آن است .

با توجه به آنچه گفته شد براي توليد يك محصـول ناب در عرصه عمـراني نياز به تخصيص اعتبار و تامين مصالح و برآورد زمان معين و مشخص وجود دارد . مجموعه اين مرحله ها را متره و برآورد ميناميم .

مترور : برآورد كنندگان مقادير را مترور گويند . مترور براي انجام دادن هر فعاليتي پارامترهاي زمان، هزينه، مقدار و مكان آنرا مورد سنجش و اندازه گيري قرار ميدهد و آنرا براي كمترين زمان، كمترين هزينه و بيشترين بهره وري برآورد ميكند . مترور در پروژه هاي عمراني بايد با فهارس بهاي سازمان مديريت و برنامه ريزي، بخشنامه ها، دستورالعملها، تبصره ها و بنـدها و رديفهاي شرايط عمومي و خصـوصي پيمان آشنايي كامل داشته باشد . او بايد در كار خود جديت و خلاقيت نشان دهد، اصـول اخلاق حرفه اي را محترم شمارد و در عمل به رعايت آن متعهد و مصر باشد، صداقت حرفه اي او حكم ميكند آنچه را كه بعنوان سند ارايه ميدهد بر واقعيت منطبق باشد و در اين راه با دقت و ريزنگري هيچ نكته اي را پوشيده نگذارد . امانت داري و حفظ اسرار و مدارك شركتها و صداقت در ابراز نتايج محاسبات از صفات مترور است .

تعاريف:

بيشتر اصطلاحها و واژه هاي ويژه متره، مانند هر علم يا فن ديگر، بايد تعريف واحد و مشخصي داشته باشند تا در زمان رسيدگي اشتباهي رخ ندهد .

آحاد بها :  فهرست بها

آناليز بها : عبارتست از مشخص كردن هزينه اجـراي عمليات بخشهاي مختلف يك كار عمراني، كه شامل دستمزد، مصالح و ابزار . روش آناليز بها براي نوشتن دفترچه فهرست بها مورد استفاده قرار ميگيرد .

براي محاسبه آناليز بها بايد موارد زير را در نظر گرفت :

1- تعيين ميزان هزينه مصالح مورد نياز .

2- تعييـن هـزينه دستمزد .

3- تعيين سـود و استهلاك .

4- تعيين كرايه ماشين آلات .

5- هزينه سرمـايه گذاري .

6- هزينـه هاي مديريت .

7- هزينـه هاي متفـرقه .

آيتم : هر يك از ريفهاي فهرست بها را در اصطلاح آيتم گويند . اصول واحدها براي انواع آيتمها بشرح ذيل است

1-كارهاي داراي حجم و ضخامـت قابل توجه به متر مكعب مثل : گـودبرداري، خاكريزي، حمل خاك اضافي، آجركاري، انواع بتن و شفته ريزي و غيره .

2-كارهاي نازك و سطحي بر حسب مساحت مترمربع مثل : اندودهاي گوناگون داخلي و خارجي، عاقكاريهاي مختلف، رنگ آميزي در و پنجره و ديوار، نماي آجري، كارهاي چوبي، سنگ كف و ديوار، انواع شيشه و غيره .

3-كارهايي كه مشخصه آنها متـرطول است، مثل : لوله كشي آب و فاضلاب، انواع قرنيز، جدول كشي، انواع كانال و غيره .

4-كارهايي كه بصورت قطعات ساخته ميشوند به عدد مثل : ادوات برقي، لوازم بهداشتي،درپوشهاي فلزي و بتني و غيره .

5-كارهـايي كه با وزن اندازه گيـري ميشونـد بر حسب كيلـوگرم مثل : كليه كارهاي فلزي شامل اسكلت، آرماتوربندي و غيره .

اضافه بها : مبلغي كه هر گاه در قسمتهايي از عمليـات، مـواردي مانند سختـي كار، معطلي ويا اضافه مصرف و افزودن نوعي ماده، يا بطـور كلي فوق برنامـه پيش آيد به آن قسمت اضافه بها تعلـق ميگيرد، مانند اضافه بهاي نماسازي، اضافه بهاي مسلح نمودن بتن و مانند آنها .

ضرايب تعديل : معمولا بدليل افزايش قيمتها، مبلغ صورت وضعيتها در ضريب تعديل ضرب ميگردد .

شاخص : عدديست كه متوسط قيمت هر دوره را نسبت به يك دوره معين، كه دوره پايه ناميده ميشود، به درصد نشان ميدهد در اين صورت شاخص دوره پايه، عدد صد ميباشد .             

شاخص كلي : عدديست كه متوسط قيمت آحادبها براي كل اقـلام هر يك از فهرستهاي بهاي پايه در هر دوره را نسبت به دوره پايه همان فهرست بها، به درصد نشان ميدهد .

شاخص گروهي : شاخص گروهي عدديست كه متوسط قيمت آحاد بها براي كل اقـلام هر از فصلهاي فهرستهاي بهاي پايه در هر دوره را نسبت به دوره پايه همان فصل فهرست بها، به درصد نشان ميدهد .

شاخص دوره سه ماهه : شاخصهاي كلي، رشتـه اي و گروهي در هر يك از دوره هاي سه ماهه منتهي به ماههاي خرداد، شهريور، آذر و اسفند هر سال است .

صورت وضعيت : عبارتست از كاركرد پيمانكار بصورت ريالي . صورت وضعيت در حين كار ((صورت وضعيت موقت)) و در انتهاي كار ((صورت وضعيت قطعي)) ناميده ميشود .

قيمتهاي جديد : به آيتمهايي گفته ميشود كه در فهرست بها وجود ندارد يا قيمتي براي آنها پيش بيني نشده است اين قيمتها را بايستي در براورد اوليه يا در حين اجرا آناليز كرد و به تاييد كارفرما رساند .

مابه التفاوت مصالح : جهت جبران افزايش قيمتها مابه التفاوتي پرداخـت ميگردد كه از تفاضل مبلغ در زمان عقد قرارداد و زمان اجرا ميباشد كه تا كنون به آهن آلات، سيمان و حمل تعلق گرفته است .

حدود مسئوليتها و وظائف واحد:

1)     متره كردن نقشه هاي اجرايي بصورت دستي و چك نمودن آنها.

2)      وارد كـردن ريزمتـره هاي چك شـده در كامپيوتـر و برآورد ريزمتره هاي انجام شده بصورت كامپيوتري.

3)      تهيـه و تنظيم جـداول قيمت واحـد پروژه ها در شهرهاي مختلف براي هر سال شمسي.

4)      تهيـه فرمهــاي بـرآورد و پيشنهـاد قيمت جهـت انجـام مناقصات.

5)      تهيه و تنظيم قراردادهاي متمم.

6)      انجـام محاسبـات مقاديـر سنگ و شن و ماسـه پروژه ها جهت مفاصا حساب.

7)      تاييد يا رد اضافه كاريهاي پروژه ها با توجه به برآورد اوليه

8)      تهيه و تنظيم جداول پيشرفت فيزيكي پروژه ها با توجه به ريزمتره ها.

9)      محاسبه مقدار سيمان پروژه ها جهت صدور حواله سيمان

10) تهيـه و تنظيم صورتجلسـات كارهـاي پنهـان با هماهنگي ناظر و پيمانكار

11) تهيـه و تنظيـم صورتجلسـات تخريـب با هماهنگي ناظر و پيمانكار.